Każdy z nas od czasu do czasu odczuwa wewnętrzny niepokój. Pojawia się on zazwyczaj, gdy robimy coś pierwszy raz – pierwszy raz na rowerze, pierwszy raz za kierownicą, pierwszy raz w nowej pracy, pierwszy raz przed publicznością… Obawiamy się tego, jak wypadniemy, jak sobie poradzimy i tego, w jaki sposób ocenią nas inni ludzie. Obawiamy się szeregu ewentualnych konsekwencji, z którymi będziemy musieli się zderzyć…
Początkowo agorafobię tłumaczono, jako paniczny lęk przed miejscami publicznymi, czy po prostu otwartą przestrzenią. Jednak problem ten jest bardziej zawiły i dotyczy wielu innych elementów związanych z życiem społecznym.
Natka, 25 letnia studentka germanistyki, panicznie obawia się wyjść z domu, ponieważ ma poczucie, że w miejscach publicznych czyha na nią niebezpieczeństwo. Sylwia, 45 letnia żona i matka od dwóch lat nie wychodzi z domu, ponieważ, gdy to wcześniej robiła jej serce znacznie przyspieszało pracę, co potęgowało jej lęk przed zawałem i brakiem udzielenia pomocy.
Zanim jednak przejdziemy do agorafobii musimy poznać, czym są zaburzenia paniczne w tym ataki paniki, które pozwolą nam w pełni zrozumieć ową fobię.
Co to są zaburzenia paniczne?
O zaburzeniach panicznych mówimy wówczas, gdy człowiek doświadcza nawracających, niespodziewanych napadów paniki oraz co najmniej przez miesiąc nieustannie obawia się kolejnego napadu lub jego potencjalnych konsekwencji.
Aby móc mówić o pełnym ataku paniki, musi dojść do gwałtownego wystąpienia minimum czterech z poniżej wymienionych objawów:
- uczucie nierównego i przyspieszonego bicia serca,
- pocenie się,
- drżenie bądź trzęsienie się,
- uczucie duszności,
- wrażenia zablokowania przełyku (uczucie dławienia się),
- nieswoisty ból w klatce piersiowej,
- nudności lub ból burza,
- zwroty głowy, poczucie zbliżającego się omdlenia, zasłabnięcia,
- dreszcze lub uczucie gorąca,
- poczucie odrętwienia lub mrowienia,
- derealizacja, tj. poczucie odrealnienia lub depersonalizacja, tj. poczucie nie bycia sobą,
- obawa przed utratą kontroli,
- poczucie nadchodzącej śmierci.
Aby w pełni zdiagnozować zaburzenie paniki, to minimum jeden z ataków paniki powinien się wiązać z jednomiesięcznym lub dłuższym okresem występowania jednego z poniższych:
- stale utrzymujące się obawy o wystąpienie kolejnych napadów paniki lub ich konsekwencji;
- znaczna zmiana w zachowaniu związania z napadami (zmiana zachowania ukierunkowana na unikniecie napadów paniki).
Warto nadmienić, że ataki paniki często zaczynają się niespodziewanie, tj. nie wiążą się z aspektami bieżącej sytuacji. Co więcej, bywa, że zdarzają się w najmniej oczekiwanych sytuacjach, np. w czasie snu (wtedy mówimy o nocnych napadach paniki). Niemniej w innych przypadkach napady paniki są uwarunkowane sytuacyjnie. Ich siła i natężenie bywają różne, niektóre jednak bywają tak duże, że ograniczają codzienne funkcjonowanie. Zaś długość ich trwania jest różna – niektóre trwają jedynie kilka minut, a inne mogą przeciągać się nawet do kilkudziesięciu minut, rzadko przedłużają się do godziny.
Co to jest błędne koło paniki?
Nieracjonalna interpretacja sygnałów somatycznych prowadzi do wzmocnienia przerażających myśli, które w dalszej konsekwencji potęgują kolejne odczucia somatyczne. W większości przypadków osoby dotknięte owym zaburzeniem są nieświadome swych zautomatyzowanych myśli. Takowe nieświadome przyjmowanie katastrofalnych myśli wzmaga nieprzyjemne odczucia fizyczne, które w dalszej kolejności mogą doprowadzić do punktu kulminacyjnego, jakim jest atak paniki.
Czym są nocne ataki paniki?
Nocne ataki paniki oznaczają, że dana osoba budzi się w stanie paniki. Choć można w dużej mierze przypuszczać, że tego rodzaju ataki pojawiają się na skutek koszmarów sennych, to jednak liczne badania wykazują, że tak nie jest. Ataki mogą pojawić się znienacka, w środku nocy i często towarzyszą im duszności, nadmierna potliwość połączona z uczuciem ciepła lub zimna.
Z klinicznego punktu widzenia, nocne ataki paniki pojawiają się często u osób, które przechodzą przez stany lękowe również w ciągu dnia.
Co to jest agorafobia?
Silny lęk i unikanie występujący w agorafobii dotyczy najczęściej zatłoczonych miejsc, np. centra handlowe, ulice, kina, sklepy, restauracje, środki komunikacji miejskiej, tunele, windy. Agorafobia najczęściej rozwija się, jako powikłanie ataku paniki w którejś z wymienionej sytuacji. W dalszej kolejności pojawia się lęk przed doznaniem ataku w miejscu, z którego nie będzie można uciec albo gdzie nie będzie można uzyskać żadnej pomocy.
W początkowych fazach osoba dotknięta agorafobią zazwyczaj skrupulatnie unika miejsc, czy sytuacji, w których wystąpiły ataki paniki. Na ogół jednak owe unikanie przenosi się na inne sytuacje, w których ataki mogą się pojawić. W mniej ciężkich przypadkach lęk może wywołać sama myśl o opuszczeniu domu, zaś w bardzo ciężkich agorafobia prowadzi do uwięzienia osoby w domu lub w jednym określonym pomieszczeniu.
Kryteria diagnostyczne DSM-5 mówią, że agorafobia związana jest z dwiema lub więcej poniższymi sytuacjami:
- korzystanie z środków komunikacji publicznej;
- przebywanie na otwartych przestrzeniach;
- przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach;
- przebywanie w tłumie, w grupie;
- przebywanie samemu poza domem.
Aby móc zdiagnozować agorafobię dana osoba musi odczuwać silny niepokój lub unikać opisanych sytuacji. Nasilony lęk nie jest adekwatny do sytuacji i w dużej mierze dotyczy obawy nie uzyskania pomocy. Chorującym zawsze towarzyszy przeświadczenie, że poza bezpiecznym, znanym otoczeniem może przydarzyć im się coś złego, np. może nastąpić nagłe pogorszenie stanu zdrowia. W konsekwencji często nie są oni zdolni samodzielnie wychodzić z domu – wymagają obecności osoby towarzyszącej w przeciwnym razie lęk wzrasta. Natomiast w miejscach publicznych potrzebują gwarancji, że w razie potrzeby ktoś udzieli im pomocy. Muszą także mieć pewność, że w każdej chwili będą w stanie szybko i bezpiecznie opuścić budzącą lęk przestrzeń.
Bardzo ważnym kryterium diagnostycznym jest fakt, że agorafobia nie ogranicza się do jednej konkretnej sytuacji, tak jak fobia specyficzna, i nie jest ściśle związana z kontaktami międzyludzkimi oraz oczekiwaną w związku z nimi krytyką, tak jak fobia społeczna.
Agorafobia często bywa powikłaniem zaburzenia panicznego, ale nie musi nim być. Jeśli u danej osoby spełnione są kryteria diagnostyczne zarówno dla zaburzenia panicznego, jak i agorafobii należy odnotować oba rozpoznania. Agorafobia jest traktowana, jako oddzielne zaburzenie.
Jakie są przyczyny wystąpienia zaburzenia panicznego i agorafobii?
Niemożna poddać jednej głównej przyczyny wystąpienia zaburzenia panicznego i agorafobii. Do ich wystąpienia mogą przyczynić się czynniki genetyczne, predyspozycje osobowościowe, nieprawidłowości biochemiczne organizmu, czy psychologiczne czynniki sprawcze. Do tych czynników możemy także dopisać traumatyczne przeżycia, które często bywają wyparte przez jednostkę.
Dla przykładu: Osoba cierpiąca na agorafobię może mieć za sobą doświadczenie nieprzyjemnych odczuć (bardzo często wypartych ze świadomości) właśnie poza domem, w miejscu publicznym, w skutek np. zgubienia się w tłumie w dzieciństwie.
Jednak trauma nie musi być bezpośrednio związana z obiektem fobii. Przyczyną lęku może być przeżyty wypadek, a nawet śmierć bliskiej osoby. Tego rodzaju doświadczenia wywołują poczucie braku kontroli nad własnym życiem. Tego typu osoby noszą w sobie również lęk przed kolejnym atakiem, czyli tzw. lęk przed lękiem.
Warto także podkreślić, że osoby cierpiące na zaburzenia paniczne są bardzo mocno wrażliwe na sygnały płynące z ciała, na tzw. odczucia somatyczne oraz praktycznie zawsze owe odczucia interpretują w sposób najbardziej katastrofalny, co wywołuje atak paniki (wysoka wrażliwość na lęk). Cechą szczególną zaburzeń panicznych jest ich nieprzewidywalność – występują w różnych okolicznościach, nie ma reguły, która umożliwiałaby przewidzenie sytuacji, w której pojawi się atak.
W jaki sposób przebiega leczenie zaburzeń panicznych oraz agorafobii?
Leczenie opiera się przede wszystkim na psychoterapii oraz leczeniu farmakologicznym. Osobom cierpiącym na zaburzenia paniczne (z agorafobią lub bez) przypisuje się leki przeciwlękowe, które znacznie poprawiają codzienne funkcjonowanie. Główną zaletą tych leków jest szybki czas ich działania, które wynosi od 30 do 60 minut. Inną kategorią stosowaną w leczeniu zaburzeń panicznych i agorafobii są leki przeciwdepresyjne.
Natomiast w psychoterapii najskuteczniejsza jest metoda poznawczo-behawioralna, oparta o m.in. techniki ekspozycyjne, relaksacyjne, kontroli paniki. Pod kontrolą terapeuty osobę cierpiącą na agorafobię stopniowo (od najsłabszych do najsilniejszych bodźców) wystawia się na budzące w niej silny niepokój sytuacje, co z czasem pozwala jej się z nimi oswoić. Zgodnie z najnowszymi badaniami, aż 60%-75% osób z agorafobią wykazywało klinicznie istotną poprawę. Ważnym elementem terapii jest także nauka kontroli nad ciałem, jeśli wystąpi atak paniki. Chory poznaje sposoby regulowania oddechu, pracy serca, niwelowania uczucia duszności czy zawrotów głowy. Tak, więc leczenie obejmuje techniki relaksacyjne, oddechowe, które są niezwykle pomocne w wyciszeniu się i odzyskaniu równowagi w razie wystąpienia lęku. Co ważne, terapie te okazały się niezwykle skuteczne także w przypadkach osób cierpiących na nocne napady paniki.
Nigdy, ale to przenigdy nikt nie ma prawa „dusić się” i chować się przed lękiem. Każdy z nas ma prawo do spokoju, relaksu i życia w harmonii. Warto postawić się chronicznemu lęku i zacząć żyć w dostatku pozytywnych odczuć i myśli. Do dzieła!!!
Autorka: Agnieszka » O MNIE
Bibliografia: PSYCHOLOGIA ZABURZEŃ DSM-5, J.N.Butcher, J.M.Hooley, S.Mineka, Sopot 2017, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
ODSZUKAJ RADOŚĆ W KILKU SŁOWACH - CZYTAJ i UCZ SIĘ
SZUKAJ
NEWSLETTER
Zapisz się na naszą listę mailingową Niech nigdy nie ominie cię żadna nowinka
NAJNOWSZE ARTYKUŁY
ŚLEDŹ MNIE
KATEGORIE
- DEPRESJA
- EMOCJE i NASTRÓJ
- My Lifestyle
- PSYCHOLOGIA ASERTYWNOŚCI
- PSYCHOLOGIA KOMUNIKACJI
- PSYCHOLOGIA KONFLIKTU
- PSYCHOLOGIA MIŁOŚCI
- PSYCHOLOGIA ODŻYWIANIA
- PSYCHOLOGIA OSOBOWOŚCI
- PSYCHOLOGIA PEWNOŚCI SIEBIE
- PSYCHOLOGIA PRACY
- PSYCHOLOGIA PRZEMOCY
- PSYCHOLOGIA RODZINY
- PSYCHOLOGIA ROZWOJU
- PSYCHOLOGIA SEKSU
- PSYCHOLOGIA STRATY
- PSYCHOLOGIA SUKCESU
- PSYCHOLOGIA ŚWIADOMOŚCI
- PSYCHOLOGIA SZCZĘŚCIA
- PSYCHOLOGIA UZALEŻNIENIA
- PSYCHOLOGIA WPŁYWU - AFIRMACJE
- PSYCHOLOGIA ZABURZEŃ
- PSYCHOLOGIA ZDROWIA
- PSYCHOLOGIA ZMIANY
- PSYCHOLOGIA ZWIĄZKU
- PSYCHOTERAPIA
- TECHNIKI NLP
- TOKSYCZNE OSOBOWOŚCI
- WARTO PRZECZYTAĆ
- WARTO WIEDZIEĆ
- WYSOKA WRAŻLIWOŚĆ