Dzieciństwo to nie tylko piękne chwile wypełnione zabawą i chwilami beztroski. Dzieciństwo to przede wszystkim najważniejsza część naszego życia, która wpływa na to, co teraz czujemy i jak patrzymy na świat. Jak się zachowujemy, jakimi wartościami się kierujemy. Wszystko, co wstępuje we wczesnych latach życia ma ogromny wpływ na to, co dzieje się z nami w teraźniejszości. Dla wielu stara fotografia z przebłyskami pewnych wspomnień – dla innych utarty schemat, który wodzi za nos.

Czym są nieadaptacyjne schematy?

Nieadaptacyjne schematy tworzone są w reakcji na wczesne i zazwyczaj nieudane doświadczenia życiowe, które dla wielu osób stanowią doświadczenia traumatyczne.  Sytuacje, w których jako dzieci doświadczyliśmy wykorzystania, zaniedbania, chaosu, a nawet nadmiernej kontroli prowadzą do powstania schematów. Krótko ujmując, wczesne nieadaptacyjne schematy to wzorce emocjonalne i poznawcze, które są dla danej osoby niszczące.

Zakorzenione schematy z dzieciństwa znacząco wpływają na nasze wybory oraz zachowania tu i teraz. Nawet nie zdajemy sobie sprawy z faktu, jak często nieświadomie powielamy to, co zostało nam przedstawione na początku naszego życia. Kierujemy się nieuświadomioną treścią schematów, które przynoszą nam wiele bólu i cierpienia.

Jak pozbyć się niebezpiecznych schematów z dzieciństwa?

By móc rozpocząć pracę nad niebezpiecznymi schematami warto je najpierw poznać i przeanalizować. Przyjrzeć się własnej przeszłości i temu, co dzieje się obecnie. Weryfikacja i analiza jest pierwszym krokiem ku zrozumieniu własnego życia.

Aby móc badać własne stany, aby uzyskać pewien stopień świadomości tu i teraz musisz poznać osiemnaście wczesnych schematów nieadaptacyjnych wyróżnionych przez Younga. Warto przyjrzeć się każdemu z nich, by móc określić, co tak naprawdę siedzi w nas od dzieciństwa:

SCHEMAT 1 – PORZUCENIE / NIESTABILNOŚĆ WIĘZI

Przekonanie mówiące o tym, że bliskie relacje zawsze są skazane na niepowodzenie. Osoba funkcjonujące w tym schemacie uważa, że bliskie osoby nigdy nie są wstanie okazać jej wsparcia emocjonalnego, ponieważ i tak odejdą. Uważa, że nie można na nikim polegać, ponieważ otaczający ją ludzie są nieprzewidywalni i istnieje bardzo duża szansa, że w końcu się nią znudzą, a dalej porzucą.

To błędne zakorzenione przeświadczenie bierze się często z tego, że w dzieciństwie takie osoby często zostawały same – mogły liczyć tylko na siebie, a rodzice się nimi nie interesowali.

SCHEMAT 2 – NIEUFNOŚĆ / SKRZYWDZENIE

Kolejne błędne przekonanie mówiące o tym, że inne osoby zawsze będą ranić, nadużywać, upokarzać, zdradzać, okłamywać, manipulować, czy wykorzystywać. Zwykle wiąże się to z przeświadczeniem, iż krzywda jest celowa.

Ten schemat myślowy często ma swoje korzenie w nierównym traktowaniu dzieci przez rodziców, jak również znieważaniu i poniżaniu dziecka przez opiekunów.

SCHEMAT 3 – DEPRYWACJA EMOCJONALNA

Przeświadczenie wciąż podkreślające, że potrzeby emocjonalne jednostki są mało ważne, bądź całkowicie bez znaczenia, bo i tak nie zostaną zaspokojone. Osoba żyjąca tym schematem wierzy, że nigdy nie uzyska wsparcia od innych. Według Younga do trzech głównych rodzajów emocjonalnego odrzucenia należą: pozbawienie opieki (brak ciepła i bycia obok), pozbawienie empatii (brak zrozumienia, słuchania, zwierzania się oraz dzielenia się swoimi przeżyciami), pozbawienie ochrony (brak siły).

Zwykle powstaje wskutek zimnego i bez uczuciowego traktowania dziecka przez rodziców.

SCHEMAT 4 – WADLIWOŚĆ / WSTYD

Dotyczy nadwrażliwości na krytykę – oznacza bezustannego podświadomego doszukiwania się głębszego znaczenia opinii innych osób (które zawsze muszą być wrogie). Jednostka trwająca w tym schemacie będzie wciąż krążyć wokół swoich wad, a nawet ich się doszukiwać. Ma poczucie, że jest niepełnowartościowa, zła, gorsza…

Zwykle bierze się to z sytuacji, w których dziecko doświadczało silnej krytyki, bądź wyśmiewania ze strony rodziców, rówieśników, czy innych ważnych osób.

SCHEMAT 5 – IZOLACJA SPOŁECZNA / WYOBCOWANIE

Jednostka będzie nieustannie sobie powtarzać, że nie pasuje do innych, dlatego lepszym rozwiązaniem według niej będzie gdy się odizoluje. Samotność jest podyktowana niskim poczuciem wartości. Tego typu osoba uważa się od „odmieńca”.

Zwykle bierze się z doświadczeń dziecka, którego rodzice znacząco podkreślali swoją i jego niższość.

SCHEMAT 6 – ZALEŻNOŚĆ / NIEKOMPETENCJA

Błędny pogląd, który narzuca określonej osobie manifestować swoją bezradność i niekompetencje. Przekonanie, które przedstawia ją jako osobę, która nigdy sobie sama nie poradzi – wciąż będzie potrzebować pomocy ze strony innych.

Schemat jest efektem zachowawczych reakcji rodziców, którzy nie pozwalali dzieciom na samodzielność i niezależność, bądź mieli skłonność do negowania oraz krytykowania wyborów dziecka.

SCHEMAT 7 – PODATNOŚĆ NA ZRANIENIA i CHOROBY

To ciągła obawa, która mówi o tym, że jednostkę w każdej chwili może spotkać coś strasznego. Choroba, katastrofa, czy wypadek jest nieunikniony, a ona sama nie może nic zrobić, by temu zapobiec. Według Younga lęk skupia się na co najmniej jednym z wymienionych scenariuszy: katastrofy zdrowotnej (np. zawał serca), katastrofy emocjonalnej (np. doświadczenie „opętania”), katastrofy zewnętrznej (np. wypadku samochodowego, ataku bombowego).

Zwykle źródłem owego przekonania jest nadopiekuńczość rodziców, którzy przekazują dziecku wizję świata jako niebezpiecznego i nieprzewidywalnego miejsca.

SCHEMAT 8 – UWIKŁANIE EMOCJONALNE / NIEROZWINIĘTE JA

Schemat przedstawiający jednostkę jako osobę ciągle potrzebującą drugiego człowieka. Jednostka tkwiąca w tym schemacie uważa, że nie będzie szczęśliwa bez drugiej osoby, a nawet sobie na to nieświadomie pozwoli.

Zwykle pojawia się, jako skutek działania rodziców, którzy za bardzo kontrolują swoje dziecko.

SCHEMAT 9 – SKAZANIE NA NIEPOWODZENIE

„Porażka jest nieunikniona” to przeświadczenie towarzyszące jednostce zawsze i wszędzie. Uważa się za osobę niekompetentną, dlatego jest wiecznie skazana na niepowodzenie. Często uważa się za głupszą, nieporadną życiowo i całkowicie pozbawioną jakichkolwiek umiejętności.

Częste źródła tego schematu to krytyczni, wymagający i dający mało wsparcia rodzice.

SCHEMAT 10 – ROSZCZENIOWOŚĆ / WYOLBRZYMIONE JA

Przekonanie o własnej wyjątkowości – jednostka uważa się za kogoś wyjątkowego, lepszego od innych. To poczucie bycia kimś szczególnym – kimś ponad wszystko i wszystkimi. Ma prawo robić co chce, a każdy powinien jej ustępować. Jednostka pragnie dominować nad innimi.

Jest to schemat, który został zakorzeniony przez rodziców, którzy zanadto byli pobłażliwi dla swojego dziecka.

SCHEMAT 11 – NIEDOSTATECZNA SAMOKONTROLA i SAMODYSCYPILNA

Jednostka uważa, że nigdy nie będzie w stanie dotrzymać terminów, czy umówionych spotkań. Brak samokontroli choć jest czymś naturalnym, w tym przypadku wywołuje silne emocje – doprowadza do niepojętej frustracji.

Schemat ukształtował się na podstawie niedopilnowania, bądź przesadnego ograniczenia.

SCHEMAT 12 – PODPORZĄDKOWANIE SIĘ

Jest to przekonanie mówiące o tym, że należy zawsze podporządkować się innym osobom. Jakikolwiek sprzeciw spowoduje negatywne konsekwencje. Young wyróżnia dwie główne formy podporządkowania się: podporządkowanie potrzeb (stłumienie własnych pragnień) oraz podporządkowanie emocji (stłumienie emocji).

To ukryty przekaz, który mówi o tym, że rodzice stosowali wobec swojego dziecka karne sankcje jeśli nie podporządkował się ich zdaniu – brak prawa do własnej opinii.

SCHEMAT 13 – SAMOPOŚWIĘCENIE

Rezygnacja z własnych potrzeb na rzecz drugiej osoby. Jednostka dobrowolnie, nawet własnym kosztem zaspakaja potrzeby innych osób. Inni zawsze będą ważniejsi…

Ten typ powstał w wyniku tego, że wciąż dziecko musiało spełniać potrzeby swoich rodziców.

SCHEMAT 14 – POSZUKIWANIE APROBATY i UZNANIA

Przeświadczenie, które kieruje jednostkę, by robiła wszystko w ten sposób, aby zyskać uznanie innych osób, nawet kosztem swoich potrzeb. Uznanie i aprobata jest najważniejsza. Dokonując wyboru zawsze będzie się kierować tym, jak zostanie odebrana. Jej poczucie własnej wartości jest silnie uzależnione od opinii innych osób.

Zwykle rozwija się u dzieci, których rodzice narzucają własne zdanie na temat tego, co jest właściwe i pożądane.

SCHEMAT 15 – NEGATYWIZM / PESYMIZM

Ciągłe skupianie się na negatywnych aspektach życia – na bólu i cierpieniu. Jest to typowe czarnowidztwo. Jednostka wyolbrzymia potencjalne negatywne scenariusze, często charakteryzują ją ciągłe, chroniczne zamartwianie się, czujność, narzekanie i niezdecydowanie.

W tym wypadku rodzic przedstawia dziecku świat w czarnych barwach – dziecko nie zna pozytywnych stron życia.

SCHEMAT 16 – STŁUMIENIE UCZUĆ

Jest to notoryczne tłumienie spontanicznych zachowań, czy uczuć w celu uniknięcia dezaprobaty. Najczęstsze obszary zahamowań wyszczególnione przez Younga to: tłumienie gniewu i złości, tłumienie pozytywnych impulsów (np. radości), trudności w przyznawaniu się do podatności na zranienia lub w swobodnym wyrażaniu uczuć, potrzeb jednostki), nadmierny nacisk na racjonalność przy jednoczesnym lekceważeniu emocji.

Wynikiem tego schematu są rodzice, którzy nie dopuszczali do tego, by dziecko reagowało emocjonalnie w danej sytuacji – preferowali obraz osoby twardej bez uczuć.

SCHEMAT 17 – BEZWZGLĘDNE STANDARDY / NADMIERNY KRYTYCYZM

Przekonanie, że należy dążyć do coraz to wyższych standardów – żadne z dotychczasowych zadań nie jest wystarczające perfekcyjne. Cel pracy musi być doskonały inaczej jednostka nie uniknie złych emocji ze strony innych osób. Young uważa, że nadmierne wymagania najczęściej przyjmują formę: perfekcjonizmu, sztywnych i niezmienny reguł, zabsorbowania czasem i wydajnością.

Ten typ schematu powstał na skutek wygórowanych oczekiwań rodziców wobec swojego dziecka – dziecko wciąż musiało ulepszać swoje działania.

SCHEMAT 18 – NASTAWIENIE NA KARANIE / BEZWZGLĘDNA SUROWOŚĆ

Przeświadczenie, że każdy z nas powinien zostać surowo ukarany za swój błąd – przewinienie. Nie należy być wyrozumiałym i tolerancyjnym – kara się należy i tego trzeba przestrzegać. Nie ma wytłumaczenia – każdy powinien ponieść konsekwencje swojego wykroczenia. Ze schematem tym wiąże się skłonność do popadania w gniew, bycia nietolerancyjnym, karzącym i niecierpliwym wobec ludzie (również siebie), którzy nie spełniają wysokich oczekiwań.

Zwykle bierze się z doświadczania przez dziecko surowości ze strony rodziców i doświadczania braku wyrozumiałości oraz współczucia.

Doszliśmy do ostatniego punktu schematu – należy pamiętać, że choć niektóre utarte kody są do siebie zbliżone, to mogą mieć różne źródła. Niekiedy wymienione schematy łączą się, co daje całkowity inny obraz błędnych kodów. Należy głęboko przemyśleć swoje nietypowe zachowanie – spojrzeć na siebie z odpowiednim dystansem i skupić się na tym, co jest dla Ciebie destrukcyjne.

Poznanie problemu, a co za tym idzie jego źródła, dają szansę na zbudowanie nowych wzorów postępowania. Wszystko nie jest tak oczywiste, jak mogłoby się wydawać, dlatego też warto zapytać się siebie, co wewnętrzny niepokój sugeruje? Czy pragnie zmiany, czy pragnie innego wewnętrznego życia….

---

A jakie schematy z dzieciństwa rządzą w Twoim życiu?

---

Autorka: Agnieszka » O MNIE

Skomentuj