Lęk bywa niezwykle obciążający, w szczególności dla dzieci, które pod jego wpływem dorastają w przekonaniu, że są popsute. Mierzą się z ciężarem niezrozumienia i tym samym utwierdzają się w przekonaniu o swojej wadliwości. Jednak nikt z nas – mały, czy duży nie jest zepsuty. A dziecko nigdy, ale to przenigdy nie powinno mierzyć się z tego typu myślami na swój temat. Jednak rzeczywistość bywa okrutna i wiele młodych osób pod wpływem lęku zatraca się w poczuciu beznadziejności. Przygniata ich silny wewnętrzny ból, który nie jest widoczny dla oczu, bowiem chowa się w zakamarkach duszy…

Doskonale ich rozumiem. Sama wiele dałabym, aby w przeszłości, ktoś ofiarował mi wiedzę na temat emocji i uczuć. Aby ktoś wyjaśnił mi czym jest lęk i smutek. Czym różni się strach racjonalny od tego irracjonalnego. Jednak w tamtych czasach ta wiedza nie była tak dostępna jak jest teraz. Wielu ludzi w ogóle nie słyszało o psychologii, a co dopiero o tym, jak poradzić sobie z trudnymi emocjami. Dlatego tak bardzo cieszę się z tego, że świat i wiedza się rozwija; że dzisiaj mamy możliwość rozumieć siebie i swój wewnętrzny świat. A taką wiedzę daje między innymi książka „Dorastanie bez lęku” autorstwa Sheri L. Turrella, Christopher McCurry oraz Mary Bella (link do książki >TUTAJ<), którą w ostatnim czasie pochłonęłam w jeden wieczór. Wciągnęła mnie tak bardzo, że ze smutkiem spojrzałam na ostatnią stronę. Jest to książka oparta na terapii ACT i mindfulness. Jej celem jest pomóc młodemu człowiekowi przezwycięż lęk, poradzić sobie ze stresem, uporać się z trudnymi myślami i emocjami, zbudować odporność psychiczną oraz odkryć, co jest naprawdę ważne. Przyznaję, autorzy wykonali kawał dobrej roboty.

A więc, przyjrzyjmy się wspólnie temu lękowi z bliska…

Jak to jest z tym lękiem? Jaki wpływ na człowieka ma lęk?

Zacznę od tego, że lęk jest naturalną emocją każdego człowieka. Jego pierwotną funkcją jest ochrona przed niebezpieczeństwem. Jest nam potrzebny do tego, aby przewidywać pewne zagrożenia. Jednak lęk z którym mierzy się większość osób przerósł swoją funkcję i stał się poważnym problemem. W większości przypadków lęk jest rezultatem połączenia zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych, w szczególności u młodych ludzi. Zaś co istotne, źródeł lęku nie można doszukiwać się w samym nastolatku. Nie tędy droga. Tutaj potrzeba szerzej spojrzeć na środowisko, w którym funkcjonuje. Przyjrzeć się bliżej całemu otoczeniu nastolatka. Bowiem trend na bycie silnym i megapewnym siebie w dużej mierze przyczynia się do powstania przekonania, że z lękiem należy walczyć, bo jest on świadectwem słabości. Nie raz słyszałam, jak śmiano i wyśmiewano się z młodego człowieka, który z odwagą mówił o swoim lęku. W ten sposób nie tylko ignorowano jego uczucia, ale dodatkowo podkreślano, że jak będzie „ciapą” to nic w życiu nie osiągnie. Natomiast najnowsze badania dowodzą, że nie można na siłę kontrolować lęku, ani tego też wymagać od innych osób, a w szczególności dzieci. Taki pogląd nie pomaga, a jedynie zaognia sytuację, z którą mierzy się młody człowiek.

Lęk jest komunikatem, któremu warto się przyjrzeć, a nie na siłę go wypierać, czy wygaszać. Bowiem za tym komunikatem nie tylko kryją się sytuacje, w których dziecko uczestniczyło lub uczestniczy, ale również jego myśli i uczucia na własny temat. Niestety wielokrotnie lęk sprawia, że w młodym człowieku naradza się przekonanie o niebezpieczeństwie, które kryje się w nim samym. Dziecko przestaje czuć się komfortowo z samym sobą. Czuje, że nie tylko świat zewnętrzny jest zagrożeniem, ale także pewne niebezpieczeństwo stanowią jego własne myśli i uczucia. Tak wielkie wewnętrzne obciążenie kaleczy jego psychikę. Dlatego tak bardzo ważne jest pogłębianie świadomości i tym samym sprawdzenie, czy określony komunikat jest tym, na co wygląda. W wielu przypadkach jest tylko czymś co nie ma pokrycia w rzeczywistości. Warto to sprawdzić.

Pod wpływem lęku młodzi ludzie często mierzą się z takimi myślami jak:

• „Jestem tchórzem. Tylko ze mną jest coś nie tak.”
• „Jestem inni. Nigdzie nie pasuję.”
• „Z takich jak ja ludzie się śmieją.”
• „Jestem nikim.”
• „Jeśli nie będę mieć dobrych ocen nikt nie będzie mnie lubił, a rodzice przestaną kochać.”
• „Nie mogę zostawać z tyłu. Tylko ofermy stoją z tyłu, boję się.”
• „Jak się odezwę to nikt mnie na pewno nie zrozumie. Boję się, że będą się ze mnie śmiać.”
• „Coś jest ze mną nie tak. Kiedy inni śpią, ja nie mogę tego zrobić. Boję się, że zawsze będę przemęczony.”
• „Boję się, że moi bliscy umrą, a ja zostanę sama. Nie chcę tego.”
• „Muszę być lubiana i robić co inni chcą, bo boję się, że spadnie na mnie hejt.”
• „Bardzo chciałabym zagadać do dziewczyny, która mi się podoba, ale boję się, że mnie zignoruje. Boję się odtrącenia.”
• „Gdy patrzę na prezent od babci to zawsze ze strachu płyną mi łzy. Cała się trzęsę. Wiem, że niebawem ja też umrę.”
• „Nie potrafię cieszyć się ze spotkań z chłopakiem, bo cały czas boję się, że mnie rzuci dla innej.”
• „Boję się, że rzuci mnie dziewczyna, dlatego próbuję robić wszystko co ona chce, ale to i tak za mało. Na pewno mnie rzuci. Ta myśl mnie wykańcza.”
• „Nikt nie może dowiedzieć się gdzie mieszkam, bo jak tylko inni odkryją, że jesteśmy biedni to będę mieć przechlapane w szkole.”
• „Słyszałem, że ktoś kiedyś umarł na fotelu dentystycznym. Boję się, że ja również umrę.”
• „Boję się rozmów z nauczycielami, żeby nie pomyśleli, że jestem wyniosła i egoistyczna.”
• „Osoby dorosłe na pewno zauważają moje braki. Lepiej się nie odzywać.”
• „Jestem głupi. Boję się, że niebawem wszyscy to odkryją.”
• „Kiedyś zwymiotowałem na lekcji matematyki, od tamtej pory nie potrafię skupić się na tym co mówi nauczycielka. Nieustannie myślę o tym. Boję się, że znowu mnie to spotka.”

Jest to tylko niewielka ilość przykładów, które obrazują z jakimi obawami mierzą się dorastające osoby. Z trudem zawrzeć je tu wszystkie, bowiem każdy z nas ma swoją historię. Jednak żadna z nich nigdy nie powinna zostać zbagatelizowana. Każda myśl i odczucie jest ważne. Dzięki nim możemy pójść o krok dalej i przezwyciężyć lęk. Natomiast, tak jak pisałam powyżej, w przezwyciężaniu nie chodzi o to, aby wypierać czy traktować z agresją poczucie niepokoju. Podkreślę raz jeszcze – lęk jest pewnego rodzaju komunikatem, któremu warto przyjrzeć się z bliska i teraz się tym zajmiemy…

Jak przezwycięż lęk?

Zacznijmy od tego, aby przestać unikać lęku. Bowiem w większości przypadków jest to proces bardziej wyczerpujący, niż samo zrozumienie własnych myśli, czy odczuć. Dzięki poświęconej uwadze samu sobie będziemy w stanie przyjrzeć się lękowi z innej perspektywy. Bo lęk to nie tylko poczucie niepokoju, czy przerażenia. Lęk składa się z myśli, doznań odczuwanych w ciele, a następnie określonych zachowań. Dokonując ich identyfikacji będziesz w stanie podjąć pracę nad nimi.

Zgodnie z ćwiczeniem proponowanym przez autorów w książce „Dorastanie bez lęku”:

ĆWICZENIE

„W ciągu kilku najbliższych dni staraj się zauważać, kiedy odczuwasz lęk, i zapisuj, co wówczas myślisz, czujesz i jakich doznań fizycznych doświadczasz. Odnotowuj też swoje reakcje (zachowanie) na owe myśli, uczucia i doznania.”

Oto przykład:

Sytuacja: Próbuję rozwiązać zadanie z matematyki przy tablicy.

Myśli: Nie uda mi się tego zrobić. Cała klasa zacznie się ze mnie śmiać i uznają, że jestem głupia.

Uczucia: Niepokój, smutek, poczucie bycia kimś gorszym, gniew.

Zachowanie: Chce mi się wymiotować i uciekam z klasy.

W prowadzeniu powyższych zapisków bardzo istotne jest to, aby zgromadzić jak najwięcej informacji o sobie i swoim lęku. Dzięki temu łatwiej będzie Ci się do niego odnieść. Choć na ten moment może wydawać się to niemożliwe.

Warto też zgromadzić listę sposobów, jakie dotąd stosowałeś/aś, aby poradzić sobie z lękiem. Zastanów się nad nimi. Sprawdź, czy oby na pewno były pomocne? Z jakimi konsekwencjami pod ich wpływem musiałeś się mierzyć. Jakie korzyści Ci dały. Innymi słowy, oblicz zyski i straty. I jak Ci poszło? Jeśli należysz do większości osób, które próbują kontrolować swoje lęki poprzez unikanie, czy odwracanie uwagi, to zapewne ponosisz większe koszty niż zyski. A wszystko dlatego, że nie da się nieustannie uciekać. Lęk i tak nas dopadnie. Bowiem jest on wewnątrz nas. Jest on jak wszystkie inne uczucia, takie jak szczęście, smutek, gniew czy poczucie winy – doświadcza go każdy człowiek. W jednym zdaniu – nie da się kontrolować procesu pojawiania się uczuć.

Jednak to, że dźwigasz na swoich barkach ciężar lęku nie jest jednoznaczne z tym, że nie uda Ci się go zminimalizować czy ujarzmić. Posiłkując się cytatem z książki, w następnym zadaniu się tym zajmiemy:

ĆWICZENIE

„Aby się zdystansować od  swoich myśli, musisz najpierw je „przyłapać”, czyli zauważyć, kiedy się pojawiają. Jest to łatwiejsze, jeśli wiesz, czego szukasz. Myśli, zwłaszcza te natrętne, często krążą wokół powtarzających się tematów lub podpadają pod powtarzalne kategorie. Czasami dotyczą jakiejś przyszłej katastrofy, która naszym zdaniem na pewno nastąpi  (np. „Wyjdę na głupka, jeśli odpowiem na to pytanie na forum klasy”). Zamiast automatycznie akceptować „prawdziwość” takiej myśli lub z nią dyskutować, możesz po prostu potraktować ją jako jeden z wielu pomysłów, które codziennie przychodzą Ci do głowy.

Przez kilka dni staraj się wychwytywać tego rodzaju katastroficzne myśli (np. „To się na pewno nie uda”) i próbuj je przeformułować. Powiedz sobie: „Aha, zauważam, że mam katastroficzne myśli” albo „zauważam, iż mam taką myśl, że nie zaliczę testu z historii”. Codziennie zanotuj przynajmniej jedną myśl pełną niepokoju i przepisz ją w proponowany przez nas sposób.

Dzień 1. Myśl:

Zauważam, iż mam taką myśl, że:

Dzień 2. Myśl:

Zauważam, iż mam taką myśl, że:

Dzień 2. Myśl:

Zauważam, iż mam taką myśl, że:

Teraz przeczytaj swoje zapiski na głos. Zwróć uwagę, co czujesz, czytając pierwotną myśl, a co czujesz, gdy czytasz jej nową wersję, zaczynającą się od „Zauważam, iż mam taką myśl, że:…”. Czy nie masz wrażenia, że udało Ci się trochę zdystansować od tej myśli? (…)”

Pamiętaj, że nie wszystko musi od razu zadziałać. Pewne zadania warto powtarzać cyklicznie, aby sprawdzić, czy na pewno są pomocne. Jeśli uznasz, że takie nie są, to też jest okej. Nic na siłę. Natomiast pamiętaj, że masz prawo szukać dalej. Może lepiej sprawdzą się inne ćwiczenia. A muszę pokreślić, że książka „Dorastanie bez lęku” pełna jest różnego typu zadań, które będziesz mógł/mogła wypróbować, a potem wdrożyć do swojego życia.  Warto je sprawdzić.

Ja zaś dodam od siebie, że zawsze warto mieć na uwadze to, o czym myślimy i jakie przekonania pod wpływem tych myśli powstają. Bowiem wielokrotnie są to przeświadczenia, które dalekie są od prawdy i bazują tylko na przeczuciach, które zostały spotęgowane przez wewnętrznego krytyka. Dlatego, gdy Twój wewnętrzny krytyk, czyli myśli krytyczne lub/i katastroficzne przejmują kontrolę nad Twoim zachowaniem/reakcjami pamiętaj, że masz prawo do tych myśli się odnieść. Nie musisz pozostawać z tą katastroficzną/krytyczną myślą. Możesz położyć ją na mentalny warsztat i przerobić. A jak to zrobić? Do tego będą potrzebne Ci konkrety, czyli dowody. Spójrz na rzeczywistość z dystansem i odszukaj dowody, które świadczą o tym, że określona myśl jest daleka od faktów. Jeśli to zadanie przychodzi Ci z trudem i nie odnajdujesz żadnych dowodów przeciwstawnych, to możesz też odnieść się do tego, jakie jest prawdopodobieństwo, że to czego się obawiasz się ziści. Jeśli uznasz, że prawdopodobieństwo jest duże, to spróbuj odszukać kilka rozwiązań, które pomogą Ci poradzić sobie z określoną sytuacją.

Oto przykład:

Sytuacja: Próbuję rozwiązać zadanie z matematyki przy tablicy.

Myśli: Nie uda mi się tego zrobić. Cała klasa zacznie się ze mnie śmiać i uznają, że jestem głupia.

Dowody przeciwstawne: Nigdy nie śmieje się cała klasa. Śmieją się tylko Ci, których nie lubię. Moje koleżanki mają o mnie dobre zdanie.

Uczucia: Ulga.

Reakcja: Zostaję w klasie i próbuję rozwiązać zadanie.

A gdy brak dowodów przeciwstawnych…

Co najgorszego może mnie spotkać: Cała klasa będzie się ze mnie śmiać.

Jak mogę sobie z tym poradzić: Mogę powiedzieć głośno, że nie wszyscy muszą wszystko wiedzieć. W ostateczności mogę poprosić nauczycielkę o reakcję.

Tak więc, lęk jest dobry, ale gdy się rozhula może doprowadzić do wewnętrznej katastrofy. Dlatego tak bardzo ważne jest poznanie, czym on tak naprawdę jest i jak powiedzieć mu stop, gdy nie pomaga, a co najgorsze wywraca życie do góry nogami. Zamiast pielęgnować w sobie katastroficzne myśli, warto skupić się na tym, co możemy zrobić, aby zagwarantować sobie poczucie bezpieczeństwa. Zawsze mieć na uwadze fakty, a nie myśli, które są tylko pobieżnymi opiniami, które są stekiem bzdur.

Podsumowując, wyżej wspomniany poradnik „Dorastanie bez lęku” nie sprawi, że lęk zniknie. Jest to niemożliwe. Natomiast przysłuży się temu, aby łatwiej szło się przez życiowe burze. Gotów? Jeśli tak, to zachęcam do pracy 🙂 i jeszcze raz gorąco polecam sięgnąć po wiedzę zgromadzoną w przedstawionej książce. Dzięki niej nie tylko zrozumiesz, z jakimi uczuciami lubi chodzi za rękę lęk, ale także nauczysz się obserwować swoje myśli, uczucia i zachowania w trudnych chwilach. Następnie poradnik przysłuży się zbudowaniu nowych umiejętności, a tym samym nowych wzorców zachować. Z publikacji będą mogli skorzystać także rodzice, terapeuci i inni specjaliści, którzy pracują z młodymi osobami.

---

Jeśli masz chwilkę, to proszę napisz poniżej w komentarzu, w jaki sposób Ty radzisz sobie z lękiem? Czy masz swoje własne sprawdzone sposoby, które pomagają Ci w kryzysowych sytuacjach? Z niecierpliwością czekam na wieści od Ciebie.

---

Autorka:   AGNIESZKA ZBLEWSKA

---

 

Skomentuj